هنوز تعریف جامعی از صنایع دستی وجود ندارد - صندلی و تلفن

به گزارش صندلی و تلفن، با گذشت 56 سال از تأسیس سازمان صنایع دستی و الحاق آن به وزارت میراث فرهنگی و گردشگری فعلی، هنوز تعریف جامعی برای صنایع دستی ارائه نشده است.

به گزارش صندلی و تلفن، سال های سال از زمانی که برای صنایع دستی و هنرهای سنتی تشکیلاتی ایجاد شد می گذرد اما هنوز تعریف دقیقی از این واژه وجود ندارد. در واقع ارائه تعاریف متعدد و متفاوت، نشانه ای از این ادعا است.

این تعاریف در گزارشی درباره شرایط صنایع دستی و آسیب شناسی آنکه به وسیله زهرا تقدس نژاد و سعید شفیعا از کارشناسان دفتر مطالعات فرهنگ و آموزش (گروه ورزش، میراث فرهنگی و گردشگری) این مرکز نوشته شده آمده است. در بخشی از این گزارش درباره تغییرات مفاهیم و تعاریف ذکر شده که اولین تعریف در سال 1348 به وسیله شورای صنایع دستی ایران ارائه شده است. با این مضمون: صنایع دستی به آن رشته از صنایع اطلاق می گردد که تمام یا قسمتی از مراحل ساخت فرآورده های آن با دست انجام گرفته و در چهارچوب فرهنگ و بینش های فلسفی، ذوق و هنر انسان های هر منطقه با توجه به میراث های قومی آنان ساخته و پرداخته می گردد.

آخرین تعریف بین المللی که از صنایع دستی به وسیله کارشناسان بین المللی در سمپوزیم بین المللی یونسکو- ITC مانیل فیلیپین سال 1997ارائه شد چنین است: مراد از محصولات صنایع دستی، محصولات ساخته شده صنعتگران است. چه با دست و چه با ابزارهای دستی و یا وسایل مکانیکی، البته مشروط بر آنکه با نقش مستقیم کار دستی صنعتگر، بیشترین اهمیت را در ارائه محصول نهایی داشته باشد. این محصولات بدون محدودیت کمی و با استفاده از مواد خام منابع دائمی، زیباشناختی، هنری، ابداعی، فرهنگی، کارکردی سنتی یا سمبلیک داشته و از نقطه نظر دینی یا اجتماعی، دارای ارزشی شناخته شده در بوم خود هستند.

هنوز تعریف جامعی از صنایع دستی وجود ندارد

اما آخرین تعریف در سال 1396 در قانون حمایت از هنرمندان، استادکاران و فعالان صنایع دستی مصوب 1396 چنین است که صنایع دستی ایران مجموعه ای از صنایع هنری و دستی است که ضمن رعایت ضوابط شرعی و قانونی با موضوع خلاقیت، ذوق و زیبایی شناسی با بهره گیری از مواد اولیه قابل دسترس فراوری می گردد و فرآیند ساخت و فراوری محصول به صورت فردی یا گروهی، عمدتاً با دست و یا یاری ابزار مورد احتیاج انجام می گیرد.

گروه هنرهای سنتی فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران، در سال 1382 واژه هنرهای صناعی را گویاتر و کامل تر از واژه صنایع دستی دانست و هنرهای صناعی را به عنوان زیر مجموعه مهمی از هنرهای سنتی تعریف نموده است.

طبق تعریف فرهنگستان هنر، هنرهای سنتی با منشأ گرفتن از مبدأ واحد، محمل سیر و سلوکی فردی است که به وسیله دریافت شهودی بر مبنای آدابی معنوی و به شیوه استاد شاگردی انتقال می یابد و صورتی از تجلیات گوناگون زیبایی حقیقی را متناسب با شرایط زمانی و مکانی در اثر هنری فراهم می سازد. در حالی که صنایع دستی (هنرهای صناعی) بخشی از هنرهای سنتی است که با بهره گیری از فنون و مهارت های متناسب و با قابلیت تکثیر غیر ماشینی در متن زندگی فردی و جمعی عرضه می گردد.

وقتی از هنرهای سنتی و صنایع دستی صحبت می گردد، بخشی از رشته های هنرهای سنتی جز صنایع دستی به حساب نمی آیند

جای توجه دارد که مطابق آئین نامه داخلی و ضوابط اجرایی شورای ارزیابی هنرمندان کشور، گروه هنرهای سنتی و صناعی را شامل یازده سرشاخه دانسته که شامل معماری سنتی و تزئینات وابسته به معماری، صحافی سنتی و جلدسازی و کاغذسازی، بافتنی ها و نساجی های سنتی، صنایع و آرایه های فلزی، چوبی، سنگی، شیشه ای، چاپ های سنتی، سفالگری، کاشی و سرامیک سازی، نگارگری و سازسازی هستند.

البته وقتی از هنرهای سنتی و صنایع دستی صحبت می گردد، بخشی از رشته های هنرهای سنتی جز صنایع دستی به حساب نمی آیند، مانند: خوشنویسی، نگارگری، موسیقی و نمایش های آئینی. بعلاوه گفتنی است ماهیت هنرهای سنتی حفظ، احیا و اشاعه است و همچون گلخانه عمل می نماید هنرهای هر منطقه شناسایی و اگر در خطر باشند یا به دست فراموشی سپرده شده باشند، به وسیله کارشناسان تحقیق و آنالیز بر روی آن شروع شده، نمونه ها جمع آوری، با مهندسی معکوس دانش و فنون شناسایی و احیا و از آن محافظت می گردد تا به مرحله تکثیر برسد. از آنجا که ماهیت صنایع دستی تکرار است با تکرار، تکثیر و کاربرد معرفی می گردد. از نظر وجوه فعالیت نیز جایگاه هر دو حوزه معین و دارای اهمیت بسزایی است.